Opoczno przedwojenne
Od pasjonatów lokalnej historii bardzo często otrzymujemy pytania jak wyglądał układ przedwojennego Opoczna i jak na przestrzeni lat zmieniały się nazwy ulic naszego miasta? Posługując się planem miasta Opoczna z okresu międzywojennego oraz zgromadzoną w Muzeum Regionalnym w Opocznie bogatą dokumentacją fotograficzną postaramy się przynajmniej w zarysie odpowiedzieć na to pytanie
Opoczno w okresie międzywojennym 1918-1939 było niewielkim miastem zamieszkanym przez około 9 tysięcy mieszkańców. Powierzchnia miasta była również niewielka, zwłaszcza w porównaniu do stanu obecnego. Ścisłe centrum miasta można było wówczas zamknąć schematycznie ulicami – Izraelicką, Piotrkowską, Stodolną oraz 11 Listopada. Od południa miasteczko było ograniczone korytem rzeki Wąglanki. To obszar o bardzo gęstej, wręcz ciasnej zabudowie. Należy do tego dodać na zachodzie luźno zabudowane ciągi ulic Piotrkowskiej, Dworcowej, Ściegien Bukowskich i Limanowskiego. Osobny rozdział stanowi wieś Gorzałków, która dopiero w połowie lat 20. XX w. stała się częścią organizmu miejskiego Opoczna.
Wróćmy jednak do centrum Opoczna, którego życie w owym czasie skupiało się głównie wokół Placu Tadeusza Kościuszki (średniowieczny rynek miasta). Tutaj znajdował się magistrat, czyli siedziba władz miejskich oraz nie mała wcale liczba sklepów, sklepików i punktów usługowych należących zarówno do Polaków jak i Żydów. Dawny rynek był również miejscem zebrań z okazji świąt państwowych i kościelnych, co doskonale obrazują zachowane fotografie. Niepozorny i rozczłonkowany obecnie Plac Kilińskiego spełniał zaś bardzo istotne funkcje targowe, stąd ta część miasta zwana była Targiem Końskim. To tutaj w 1927 r. odbył się pokaz rolniczo-hodowlany, który zgromadził tłumy uczestników. Od Końskiego Targu w stronę północną odchodziła prowadząca do Inowłodza ulica Prezydenta Ignacego Mościckiego. Poniżej Placu Kilińskiego w stronę południowo-zachodnią znajdował się nieco mniejszy Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego. To tutaj, zwłaszcza w pierwszej połowie lat 20. XX w. można było spotkać jeszcze wybudowane za czasów komisarza rządowego miasta, rotmistrza Henryka Mieroszewskiego (1915-1917) drewniane hale targowe. Oś północ-południe tej części miasta stanowił ciąg trzech ulic Błotnej, Mostowej i Grobelnej.
W części południowo-zachodniej znajdowała się dzielnica żydowska, której oś centralną stanowiła ulica Żydowska przemianowana później na Berka Joselewicza na cześć tego żydowskiego oficera Legionów Polskich we Włoszech. Do tej dzielnicy należały też ulice: Izraelicka, Gęsia (od handlu gęśmi przez ludność żydowską) później 1 Maja, Zjazdowa, Kałużna, Mostowa. Opoczyńscy Żydzi zamieszkiwali także ciągnącą się dalej na południe (już za mostem na Wąglance) ulicę Grobelną, której nazwa wzięła się bezpośrednio od znajdującej się tutaj grobli przy młynie wodnym „Blatt i Nayman”. Funkcjonowała także inna nazwa wspomnianej ulicy Kałużnej – ulica Jatkowa. Nie trudno się domyśleć, że nazwa pochodziła od zlokalizowanych tutaj żydowskich jatek, w których sprzedawano mięso.
Inaczej niż obecnie wyglądały okolice Placu Zamkowego. Sam Zamek Kazimierzowski był rozleglejszy, bo jego zachodnie skrzydło wraz z przyległymi zabudowaniami sięgało dalej wzdłuż ulicy Berka Joselewicza, zagradzając tym samym przejazd ulicą Błotną w stronę Mostowej. Dostępne było jedynie wąskie przejście pod obecnymi podcieniami zamku. Zamek był zaś siedzibą władz powiatowych – Starostwa Powiatowego. Na placu zamkowym od 1928 r. obecny jest Pomnik Nieznanego Żołnierza, wcześniej w tym miejscu można było podziwiać prawosławną cerkiew św. Włodzimierza. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości budynek cerkwi kojarzył się jednoznacznie z carskim zaborcą, stąd dość szybko podjęto w Opocznie decyzję o jego rozbiórce.
Południowo-wschodnia część starego Opoczna to wówczas przede wszystkim zmieniający w tym okresie gruntownie swoje oblicze kościół pw. św. Bartłomieja pomiędzy ulicami Kościelną, Rzeczną a Szewską. Przedłużenie ul. Kościelnej stanowiła wówczas ul. 11 Listopada prowadząca do Woli Załężnej, ale też do miejskiej rzeźni. Jej bardzo ciekawy architektonicznie budynek istniej do dziś. Klin ulic Stodolnej i 11 Listopada wraz z terenem przyległym to obszar tzw. Staromieścia, sięgającego swymi korzeniami jeszcze czasów przedkazimierzowskich.
Na międzywojennym planie miasta Opoczno uwagę zwracają też ogólnodostępne studnie miejskie, stanowiące wówczas jedno z głównych źródeł zaopatrzenia w wodę pitną. Takie obiekty znajdowały się m.in. na rogu ulic Mościckiego i Stodolnej, na Placu Kilińskiego (przy szpitalu), przy zbiegu ulic Izraelickiej i Joselewicza, przy domu rabina na Zjazdowej, u zbiegu Szewskiej i Kościelnej, 11 Listopada i Stodolnej oraz na Placu Kościuszki.
Na zakończenie warto przypomnieć zestawienie międzywojennych i obecnych nazw ulic w Opocznie:
Prezydenta Ignacego Mościckiego – Inowłodzka
Ściegna Bukowskie – Partyzantów
Izraelicka – Szpitalna
Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego – Plac Strażacki
Gęsia – 1 Maja
Żydowska – Berka Joselewicza – Stefana Janasa
Kałużna – Jatkowa – Kazimierza Wielkiego
ciąg ulic Błotnej, Mostowej i Grobelnej – gen. Kazimierza Załęskiego „Bończy”
Rzeczna – Stanisława Albina Kowalskiego
Długa – Jana III Sobieskiego
11 Listopada – Staromiejska
Stodolna – Stanisława Moniuszki
Foto:
- Unikatowy widok na południową i wschodnią część międzywojennego Placu Zamkowego. Po lewej widoczny fragment cerkwi św. Włodzimierza.
- Widok na ulicę Kałużną/Jatkową. W tle budynek Ochotniczej Straży Ogniowej.
- Plac Kościuszki z widocznym pomnikiem oraz studnią publiczną z wyciągiem kołowym.
- Widok na ulicę Grobelną. W tle widoczny zamek i wieża cerkwi św. Włodzimierza.
- Widok z podcieni zamkowych na ulicę Mostową.
- Plac Kilińskiego – Koński Targ.
- Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego.
- Zdjęcie lotnicze centrum Opoczna z 1944 roku.
- Fragment Planu miasta Opoczna w skali 1:2000 z okresu międzywojennego. Źródło: Andrzej Śliwka.
Autor tekstu: Wiktor Pietrzyk – Muzeum Regionalne w Opocznie
Witam, chciałem zapytać ,,, gdzie na rynku znajdowała się ulica krakowska oraz obok niej pocztowa
Jeśli nie znalazłby Pan tutaj odpowiedzi, to jest portal fotopolska, gdzie ludzie wstawiają zdjęcia i próbują zidentyfikować jego elementy, datę powstania etc. Tam może ktoś Panu coś na ten temat powie 😉
Dziękuję 🙂