Co mówi nam herb Gminy Odrzywół?
Herb Nałęcz jest jednym z najstarszych herbów związanych z ziemiami polskimi i jego wizerunek notowany jest już w 1293 roku. Herbem tym pieczętowały się znamienite i zasłużone rody
Jan Długosz w opisie herbów ziem i szlachty opisuje go następująco: Nalancz, fasciam albam in circulum in superiori parte, et in medio in iuncturam constrictam et contortam et in fine retortam, in campo rubeo portat. Co można przetłumaczyć: Nałęcz, wiązka biała, w najwyższej części kolista, i na środku złączona ściśle i wywinięta i na koniec odwrócona, jest w polu czerwonym.
W publikacji Jerzego Łojko: Średniowieczne herby polskie. Poznań: KAW, 1985, autor sugeruje, że Nałęcz to prawdopodobnie pomłość (sznur skręcony ze słomy z wymłóconego zboża, służący do wiązania snopków), uformowaną w okrąg, z końcami założonymi na siebie.
Kto pamięta żniwa sprzed epoki kombajnów, gdy z kosami wychodziło się do żniw to sobie przypomni, że nieświadomie formował ze zboża nałęcz.
Herb Nałęcz wraz z herbem Grzymała jest symbolem wojny domowej jaka wybuchła w XIV wieku między dwoma możnymi rodami, właśnie Nałęczów i Grzymalitów. Wojna związana była z kwestią obsadzenia tronu po śmierci Króla Ludwika Węgierskiego i wybuchła w 1382 roku. Dwa stronnictwa możnych walczyło o wpływ na obsadzenie tronu. Grzymalici popierali Zygmunta Luksemburczyka, a Nałęczowie nie byli temu przychylni, mając na uwadze także osobiste zatargi ze starostą generalnym Wielkopolskim Domaratem z Iwna herbu Grzymała. Konflikt przerodził się w otwartą wojnę, którą można nazwać domową. Stronnictwa zwalczały się zbrojnie, aż do momentu gdy tron objęła Jadwiga i wraz z mężem Władysławem Jagiełło rozpoczęła rządy w Królestwie.
Na kartach historii zapisali się także noszący nazwisko Odrzywolscy herbu Nałęcz. Jan Odrzywolski herbu Nałęcz – polski szlachcic, w 1624 rotmistrz chorągwi kozackiej, kasztelan czernihowski w latach 1646-1652, starosta winnicki w latach 1638-1652, starosta żydaczowski w latach 1628-1638, strażnik wielki koronny w latach 1619-1621 oraz Sławomir Odrzywolski herbu Nałęcz (ur. 21 grudnia 1846 w Zakrzówku, ob. osiedle w Radomsku, zm. 3 kwietnia 1933 w Krakowie) – polski architekt, konserwator zabytków.
Czy przodkowie Odrzywolskich brali udział w tych wydarzeniach? Jaką rolę odgrywali? Nie wiemy. Może kiedyś uda się także te zagadki rozwiązać.
Warto dodać, że Gmina Odrzywół nie jest jedyną gminą w Polsce, która posługuje się herbem Nałęcz. Ten herb znajdziemy także w Gminie Babiak województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim oraz w gminie Jeziorzany w województwie lubelskim, w powiecie lubartowskim. Jak widać herb Nałęcz zasięg terytorialny ma dość daleki. Z bliższych terenów należałoby wymienić także miejscowość Studzianna, która była własnością Odrzywolskich, ale było to w czasach kiedy miejscowość tak nie była jeszcze znana z obecnej bazyliki.